Na een week van sneeuwvoorspellingen, code geel, aangepaste dienstregelingen en kilo’s strooizout is er genoeg stof tot napraten. NU.nl licht een aantal mechanismen rond dit soort weer toe en helpt misverstanden uit de wereld.

Misverstand 1: ‘Ze kunnen toch wel goed voorspellen of er sneeuw komt?’

“Nee, sneeuw is juist heel lastig om te voorspellen”, reageert meteoroloog Diana Woei van Weerplaza. “We zijn net aan het stoeien met de weersverwachting voor zaterdag. Er komt vanuit Frankrijk neerslag deze kant op. Dat is daar nog regen, maar het kan hier sneeuw worden.

Wat is er dan nodig om van regen sneeuw te maken?

Woei: “Daarvoor moet de hele atmosfeer een temperatuur hebben die onder het vriespunt ligt. Dat is een belangrijke voorwaarde, je hebt heel koude lucht nodig. De wind kan daar een grote invloed op hebben, zeker als het al nauw steekt met de temperatuur. Woensdag kwam er relatief zachte wind uit het westen en toen werd de voorspelde sneeuw opeens motregen.”

Misverstand 2: ‘De NS past de dienstregeling bij het minste of geringste aan’

“Het is bij beslissingen zoals die van de NS of Prorail een beetje het algemene principe: better safe than sorry“, stelt sociaal psycholoog Paul van Lange van de Vrije Universiteit. “Ik noem dat ook wel teleurstellingsmanagement.”

“Het is voor een organisatie een goede manier van communicatie, je alvast indekken”, stelt Van Lange. “Ik zou misschien wel hetzelfde doen, want mensen gaan ervan uit dat alles altijd goed gaat. Terwijl je weet dat je met dit soort weersomstandigheden problemen kunt verwachten. Het is een goede strategie, al is het wellicht op momenten wat overdreven.”

De spoorbedrijven nemen het zekere voor het onzekere, wat voor mensen een heel logische benadering is, licht Van Lange toe.

Maar hoe komt dat aanpassen van de dienstregeling tot stand?

“Prorail is hierin leidend, en zij werken nauw samen met vervoerders”, zegt weerman Michiel Severin van Weerplaza. “Ze hebben ooit een analyse gemaakt van welke problemen er in het verleden ontstonden bij welke hoeveelheden sneeuw. Daar is nu een methode op basis van kansen uitgekomen.”

“Als er sprake is van 50 procent kans op minimaal 3 centimeter moeten Prorail en de vervoerders gaan beslissen wat ze doen. Wij geven alleen aan wat de scenario’s zijn, dat maakt het voor hen makkelijk”, legt Severin uit. Bij de vervoerders wordt vervolgens een crisisoverleg gehouden.

“Daarin gaat het vooral om de vraag hoe groot de kans is dat de treinen overlast ondervinden van het weer. Door het aandeel rijdende treinen terug te schroeven naar 80 procent, wordt meer ruimte gecreëerd om een gestrande trein weer te laten rijden”, licht NS-woordvoerder Erik Kroeze toe.

“Als op zo’n dag de volledige capaciteit rijdt, worden de problemen groter als een trein problemen heeft. Er is dan minder ruimte en tijd om een stilstaande trein weer op gang te krijgen. Daardoor zullen meer treinen vertraging oplopen.”

En als er dan zoals afgelopen woensdag uiteindelijk veel minder sneeuw valt? “Ze komen dan niet bij ons terug hoor”, zegt Severin. “Ze wisten dat die kans er was. Het viel uiteindelijk mee.”

Misverstand 3: ‘Er geldt code geel, dus het wordt gevaarlijk op de weg’

Hoe reageert iemand op code geel? Sociaal psycholoog Van Lange: “Mensen pakken dit vaak aan op basis van hun eigen ervaring. Heeft een eerdere keuze geleid tot iets waar ze toen veel last van hadden? Hebben ze een keer niet goed geluisterd naar de informatie die voorhanden was? Dan ga je dit keer wel goed luisteren naar de code. Eigen ervaring speelt hierin een belangrijke rol.”

“Maar code geel en oranje zijn, in tegenstelling tot code rood, niets anders dan waarschuwingen”, benadrukt Van Lange: “Eigenlijk wordt er gezegd: mogelijk is er iets aan de hand, maar kijk zelf maar even goed en neem dan een beslissing.”

Ook weerman Severin is positief over de kleurcodes. “Het is een goede methodiek, heel helder. Er zijn goede afspraken over gemaakt in de weerwereld, en het KNMI is in principe leidend. Maar als ik vind dat er aanleiding voor is, kan ik ook een code geel afgeven.

Maar welke mogelijke nadelen kleven er aan code geel?

“Er moet wel algemeen begrip voor zijn. Code geel betekent niet dat er paniek is. Mensen moeten niet de reactie hebben: ‘daar heb je ze weer’.”

Ook Van Lange waarschuwt dat meteorologen niet moeten doorslaan met alle waarschuwingen. “Het moet wel gebeuren als het echt relevant is”, stelt hij. “Ze moeten niet met codes gaan strooien. Er kan een risico in zitten als je dat te vaak doet. Dan gaan mensen weer helemaal op hun eigen oordeel af.”

Toch wijst Severin nog eens op de ware functie van code geel. “Je hoeft bij code geel echt geen noodmaatregelen te treffen of naar de supermarkt te gaan om te hamsteren.”

Misverstand 4: ‘In het buitenland rijden de treinen wel gewoon als het sneeuwt’

Deze week nog waren er op het Britse spoor grote problemen. Dat kwam niet alleen door letterlijk winterse omstandigheden, maar ook omdat Britse vervoerders de dienstregeling, net als in Nederland, uit voorzorg hadden uitgekleed.

Ook in bijvoorbeeld Zwitserland komt het regelmatig voor dat het treinverkeer zwaar wordt belemmerd door sneeuwval.

Daar komt bij dat het Nederlandse spoornetwerk het drukste van Europa is.

“Als we de dienstregeling aanpassen gaat die juist lijken op die van landen waar veel sneeuw valt”, legt woordvoerder Kroeze van de NS uit. “In Oostenrijk en Zwitserland rijden juist minder treinen per uur.”

“Sowieso kun je in Nederland alle kanten op in het land, terwijl je in andere landen veel meer pendeltreinen hebt. Daarmee zijn ze wel meer wintervast, dus wij maken de dienstregeling als dat nodig is meer zoals in de Alpenlanden.”

Ook Kroeze benadrukt hoe druk het is op het spoor in Nederland. “Wat wij doen hier, met elke tien minuten een intercity, boven op de sprinters en de internationale treinen, dat zie je bijna nergens”, legt hij uit. “Er zijn in Nederland heel veel bestemmingen en heel veel treinen. Daarom hoef je in Nederland veel minder over te stappen, maar zijn er wel meer wissels en we hebben een dichter netwerk.”

Misverstand 5: ‘Sneeuw is voor iedereen vervelend’

“Je hebt in dit geval twee soorten mensen”, legt sociaal psycholoog Van Lange uit, “Er zijn mensen die hier helemaal niet van houden, die houden van vastigheid, weinig risico, geen verrassingen. Dit soort mensen houdt niet van veranderde weersomstandigheden.”

“Maar er zijn ook mensen die juist uit zijn op nieuwe dingen, sensatie”, stelt Van Lange. “Dit zijn mensen die snel verveeld zijn. Dan zijn weersomstandigheden die niet vaak voorkomen een welkome afwisseling. Deze mensen krijgen er energie van.”